English Cymraeg
SSHG Image, Indicative Only, not supplied by Morlais
SSHG Interpretation using Morlais Document: 122938-BVL-20-00-DR-C-00600
SSHG Image, Indicative Only, not supplied by Morlais

Cynnig y “prosiect Morlais”

CYNNIG PROSIECT YNNI LLIF LLANW “MORLAIS”

Menter gymdeithasol yw Menter Môn (y cwmni sy'n gyfrifol am Brosiect Morlais) sy'n gweithio ar draws gogledd Cymru i gyflawni amrywiaeth o brosiectau adfywio, amgylcheddol a diwylliannol er budd cymunedau lleol. Maen nhw wedi prydlesu 35Km2 o wely'r môr gan y Goron ac wedi hunan-enwi hwn fel “Parth Arddangos Morlais”. Er ei fod wedi'i gofrestru'n wreiddiol fel Prosiect Arddangos Llif Llanw lle dywedwyd wrth y cyhoedd yn wreiddiol na fyddai unrhyw effaith weledol ar forlun a/neu dirwedd, mae “Prosiect Morlais” wedi datblygu ) i brosiect seilwaith ar y môr ac ar y lan llawn lle gall datblygwyr peiriannau ynni llanw byd-eang ddefnyddio eu dyfeisiau llanw ar raddfa fasnachol.

Yn 2019 cyflwynodd Menter Môn Gais am Drwydded Forol ORML1938 (ar gyfer datblygu ar y môr) ar gyfer gosod a masnacheiddio sawl math o ddyfeisiau ynni llanw (hyd at 620 o ddyfeisiau o bosibl gyda hyd at 120 uwchben yr wyneb a allai fod mor agos â 1000m o'r draethlin. Bydd y dyfeisiau'n cael eu clymu gyda cheblau/cadwyni metel enfawr i fatresi concrid wedi’u lleoli ar wely’r môr. Mae Menter Môn hefyd wedi cyflwyno Cais am Orchymyn Gwaith Trafnidiaeth TWA/3234121 (gorchymyn prynu gorfodol ar gyfer datblygu ar y lan) i gosod seilwaith i gludo 180MW o drydan drwy naw cebl allforio drwy is-orsaf cysylltiad grid sydd newydd ei hadeiladu yn Ynys Lawr. Bydd y ceblau i'r is-orsaf yn ymlwybro o dan y ffyrdd o bosib (os nad yw’r opsiwn HDD yn ymarferol) i fyny ymylon clogwyni a warchodir o dan yr SoDdGA (2 flynedd o oedi traffig gwrth-lif) o Gaergybi, drwy Borth Dafarch ac yn ymuno â'r grid cenedlaethol yn Safle presennol Orthios (hen Waith alwminiwm Môn).

A YW'N WERTH Y DINISTR I’R AMGYLCHEDD AC I FYWYD GWYLLT?

Mae'r cyhoedd, busnesau bach a sefydliadau mawr wedi datgan gwrthwynebiadau a sylwadau i'r arolygiaeth gynllunio a sefydliadau'r adran trwyddedu morol, gydag un sefydliad mawr yn cwestiynu perthnasedd ynni llif llanw oherwydd bod ffynonellau ynni adnewyddadwy carbon isel eraill eisoes wedi'u datblygu'n dda, yn effeithlon ac yn eu lle. Mae tystiolaeth bod prosiectau tebyg eraill eisoes wedi dod i ben oherwydd costau uchel ac effeithlonrwydd isel dyfeisiau ynni llanw. Yn wir, gyda chost cynhyrchu ynni o dyrbinau gwynt ar y môr yn gostwng yn gyflym, ynghyd â Llywodraeth y DU yn buddsoddi’n fawr mewn tyrbinau gwyn (dim ond nifer fechan o dyrbinau gwynt fyddai eu hangen ar hyn o bryd i gynhyrchu uchafswm capasiti cynhyrchu 240MW Morlais) yna oni fyddai'n well defnyddio arian i gynyddu maint ffermydd gwynt presennol lle mae'r seilwaith a'r difrod amgylcheddol eisoes wedi’i sefydlu a’u rheoli? O ystyried yr uchod gellid maddau i rhywun am gwestiynu perthnasedd parhaus prosiect Morlais o'i gymharu â'r niwed amgylcheddol hirdymor i'r ecosystemau ‘ar y lan ac yn y môr’ yn y cyffiniau a cholli ardal o harddwch naturiol a threftadaeth eithriadol yn llwyr. Mae'n debyg bod lle i ynni llif llanw ond rhaid iddo fod y lle iawn.